Đường đời miễn cưỡng

Ở trong những ngày hội như thế, sẽ có những phụ huynh được phỏng vấn. Và bạn sẽ gặp 1 phụ huynh trằn trọc: “Tôi đến tham khảo thời cơ nghề nghiệp thế nào để chọn trường cho cháu”.

“Chọn trường cho cháu”?

Tôi tự hỏi, trong mệnh đề nghe rất thuận tai này, thời cơ nghề nghiệp, rồi chọn lọc “cho” con, có vấn đề gì không?

Tôi có người chú vừa nghỉ hưu. Trong lễ ban bố quy định nghỉ, ông phát biểu: “Tôi đã chọn nhầm nghề. Bây giờ tôi mới khởi nghiệp”.

Tất nhiên, đây là 1 san sớt mang ý nghĩa hăng hái. Nó ẩn ý rằng mọi đứa ở lại cứ im tâm, ông sẽ không phải đối mặt với cú sốc tâm lý khi nghỉ hưu như nhiều người khác. Ngược lại, giờ đây ông có thời cơ làm mướn việc mà mình đích thực yêu thích.

Dù vậy, khi nghe câu đề cập này của chú, tôi chẳng thể không xót xa. Đến cuối sự nghiệp có thể xem là viên mãn (cũng có chức phận điều hành vừa phải, cũng được Nhà nước ghi nhận phong tặng các mệnh danh) mà chú vẫn phải đề cập rằng mình chọn nhầm nghề. Chắc chắn không phải đến tận hiện giờ ông mới nhìn thấy điều đó.

Với những người thuộc thế hệ của chú tôi đã gặp, thì đó không phải là chuyện cá biệt. Nó là thế hệ ba má đặt đâu con ngồi đó, hay thậm chí là học tập, làm việc và sinh sống theo sự cắt cử. Thời chưa có thị phần, không chỉ mặt hàng, ngay cả chọn lọc thế cục cũng được “cung cấp”.

Ảnh minh họa.

Nếu tôi và quý khách xem lại “Hà Nội mùa chim làm tổ” – 1 phim về chọn lọc sự nghiệp của những thanh niên trong thập kỷ 1970 – bằng con mắt của nền kinh tế thị phần bữa nay, tôi và quý khách sẽ nhìn thấy nhiều thảm kịch.

Nhưng rồi nhìn loanh quanh, tôi bỗng giật thột nhìn thấy rằng cho đến tận thế hệ này, ý nguyện tự do của thanh niên, trong việc chọn lọc các con phố đời, vẫn là 1 điều xa xỉ.

Tôi là 1 ví dụ. Năm nay tôi 32 tuổi. Cũng có lúc, tôi muốn chuyển việc, đến 1 nơi cảm thấy hứng thú hơn. Nhưng ngay tức khắc tôi gặp rất nhiều rào cản, sức ép từ gia đình và người thân. Công việc bây giờ, được cho là ao ước của nhiều người. Rào cản ấy làm tôi phải nghĩ suy và giảm bớt cố gắng.

Tôi có thể chống cự nhưng điều đó sẽ tạo ra những thảm kịch khác. Và hứng thú, thứ khó có được nhất khi chọn lọc, thì đã bị xoá sổ.

Một câu chuyện khác, thân thuộc hơn: Tôi quen 1 cô gái năm nay 30 tuổi. Trong khoảng 3-4 năm trở lại đây, chừng như mối bận lòng độc nhất của những người xung loanh quanh cô chỉ là bao giờ cô lấy chồng? Sức ép ấy tăng dần qua hàng năm. Ai cũng đề cập từ nặng có đến nhẹ có. Lúc thì theo kiểu tình cảm căn dặn, khi thì sẵn sàng chửi bới thậm tệ. Người thân cật ruột đề cập đành rằng.

Nhưng ngay cả những người quen xã giao của gia đình chừng như cũng coi đấy là vấn đề cần phải có của họ, khi thường xuim hỏi han, câu hỏi. Cô tâm can rằng nhiều lúc cô sợ về thăm gia đình vì bị mọi người đề cập quá nhiều. Thậm chí, có lúc bát cơm chan nước mắt.

Trước sức ép và sự tra tấn ý thức kinh khủng như thế, dịp 14/2 vừa qua cô này đã tặc lưỡi nhận lời yêu bừa 1 người mà theo cô là người mà cô ghét nhất trong số những người đã và đang đeo đuổi mình. Nhưng chưa dừng lại ở đó, sau khi có bồ, cô lại còn đang bị gia đình giục cưới. Một mối tình (tạm gọi thế) mới kéo dài được 2-3 tuần; sự chọn lọc ấy chưa hẳn là ao ước của cô gái; hai bên thậm chí vẫn còn rất khó chuyện trò với nhau… Tuy nhiên, chẳng ai trong gia đình bận lòng đến điều đó. Thứ mà mọi người hướng tới chỉ là 1 đám cưới để cho giống những người khác. Đã nhận lời yêu bừa được thì cũng cưới bừa được, sau không hạnh phúc thì bỏ – ba má cô gái này còn giữ ý kiến cực đoan như thế.

Đây vững chắc cũng không phải chuyện cá biệt. Không phải bất chợt mà 1 trong những ca khúc hot nhất từ đầu năm 2017 cho đến nay được đặt tên theo 1 câu hỏi. “Bao giờ lấy chồng?” của Bích Phương lừng danh, vì nó là 1 câu hỏi quá lừng danh.

Giữa “chọn trường cho con” và “bao giờ lấy chồng” có cùng 1 bản tính – thứ sẽ quy định các con phố đời của những người trẻ. Xã hội tôi và quý khách đang còn đó rất nhiều thành kiến như những câu chuyện tôi đã đề cập. Con người bị gò bó trong những khuôn mẫu có sẵn. Họ rất có thể sẽ phải hy sinh ao ước đích thực của bản thân (hoặc thuần tuý là không vượt qua được sức ép) để giống với những người khác; vì sĩ diện gia đình hoặc vì những gì đó tương tự.

Hệ quả là phải ở cái tuổi gần lục tuần ông chú trong câu chuyện của tôi mới “khởi nghiệp”. Tôi chưa rõ chú định “khởi nghiệp” cái gì và như thế nào. Chỉ biết rằng thế là quá muộn – quỹ thời kì dành cho ông không nhiều.

Mùa thi năm nay, bao lăm bạn trẻ sẽ chọn lọc đời mình theo sự bố trí và ao ước của người thân? Tôi không biết. Nhưng mai sau của 1 xã hội với những thế hệ không tự quyết các con phố vào đời sẽ khó có nhiều hẹn. Và sẽ lại bao người mua đến sự khởi nghiệp vào lúc đã ở phía dốc bên kia thế cục như người chú của tôi?

Theo VNE/Phan Tất Đức