Thủy quái Sông Đà: Huyền thoại và sự thật

Loài cá nghiền ăn… xác chết!

Ông Ngô Văn Tám, (ở làng chài Tân Thịnh, TP Hòa Bình), 1 lão ngư đã ngót 40 năm rong ruổi chài lưới trên khắp các khe suối, con sông vùng Tây Bắc, đề cập: Ngày trước, khi con sông Đà chưa bị ngăn dòng làm cho thủy điện, nó như con ngựa bất kham, nước chảy sôi ùng ục qua trùng lớp ghềnh thác. Khi đó, chuyện bắt được các loại cá lớn như mè, chép, trôi, trắm nặng vài chục kg, rồi cá măng, cá chiên nặng gần tạ hay đề cập cả các loài cá quý hi hữu, đặc sản như lăng, anh vũ là chuyện thường…

Trong các câu chuyện mà cánh ngư phủ sông Đà từ Quỳnh Nhai, Mường La, Bắc Yên, Phù Yên (Sơn La), Đà Bắc, Mai Châu, Tân Lạc (Hòa Bình) đề cập đi, đề cập lại giống như tróc nãền thuyết, thì cá chiên được đề cập đến như 1 loài “ác thú” chuyên ăn giết mổ người.

Vào đầu những năm 70 thế kỷ trước, mùa lũ nào cũng vậy, dòng sông Đà cuồn cuộn sóng nước, cơ man cái hồ xoáy nên nuốt trộng đến vài chục mạng người số đen. Có xác mắc kẹt ở chỗ nông thì người ta còn mua vớt được, giả như mắc kẹt ở vách đá, hang hốc dưới lòng sông thì chịu. Nhiều xác bị dòng nước xiết cuốn mạnh, cứ lăn dưới đáy sông, trôi xa vài chục km mới nổi lên…

Đến khi xác người chết nổi khởi đầu bị phân hủy, bốc mùi, bọn “ác thú” cá chiên đánh hơi được, chúng kéo đến hàng đàn giằng xé. Có khi cả chục con đần đẫn như cây chuối, quẫy đạp ủng oẳng biến cả 1 khúc sông dậy sóng, nước bắn lên cao hàng mét. Trong phút chốc, xác người số đen hoàn toàn tan biến.

Ông Tám nhớ lại, có lần đang đánh cá hẻnn Chiềng San (Mường La, Sơn La), nơi dòng Nậm Chang mang hàng nghìn, hàng vạn mét khối nước tích tụ từ các cánh rừng Yên Bái hung tợn đổ vào sông Đà, ông trông thấy 1 con cá chiên nổi lên với cái đầu đen trùi trũi, to bè, thân dài ngoằng uốn lượn như quả ngư lôi đồ sộ tiến về phía thuyền.

Biết chắc đụng độ “ác thú”, ông Tám cầm chiếc lao đồng ba ngạnh có nối sợi dây dù với 1 khúc gỗ dài sẵn sàng… nghênh chiến. Khi con “ác thú” chỉ còn cách thuyền chừng vài sải bơi, ông Tám tiêu dùng cực kỳ bình sinh phi thẳng chiếc lao vào cái lưng to lừng lững. Trúng lao, nó trồi lên, hụp xuống bơi như điên dại kéo theo hàng trăm mét dây dù cùng khúc gỗ chạy vùn vụt trên mặt nước.

Phải mất cả buổi chiều hôm đó, ông Tám cùng gần chục bạn chài đánh vật mãi mới “dìu” được “quái ngư” lên bờ. Nó nặng 94kg, dài hơn 3m, chiếc hàm được banh rộng ra có thể nhét vừa cái phích nước. Khi mổ bụng con cá này, trong bao tử vẫn còn vài mẩu vụn áo xống chưa được tiêu hóa hết. Người ta đoán, nó vừa “chén” xong 1 ai đó.

Trong suốt mấy chục năm làm cho nghề chài lưới dọc sông Đà, ông Tám nhiều lần chứng kiến cũng như nghe các bạn chài đề cập về chuyện nơi này, nơi kia bắt được cá nặng 70, 80kg, thậm chí có con lên đến gần hai tạ. Phần lớn chúng sống ở các vùng nước xoáy. Chỉ cần 1 lái đò non nớt bị lật thuyền hay 1 tay bơi “nghiệp dư” nào đuối nước bị lũ cuốn trôi cũng đều là miếng mồi ngon, là “bữa tiệc” thịnh soạn cho lũ “ác thú”.

Có thời, phần đông những xác người chết nổi được cánh ngư phủ chuyên nghề săn cá lớn trên đầu nguồn sông Đà vớt lên, đều không còn nguyên vẹn hình hài. Kẻ mất đầu, mất chân, tay, kẻ thì chỉ còn 1 nắm nhùng nhằng xương giết mổ trong tấm áo, quần rách mướp chẳng thể nhận dạng.

Và nguy cơ tuyệt diệt…

Ngày trước, cánh ngư phủ, thợ săn “ác thú” sông Đà chính yếu tiêu dùng các dụng cụ thô sơ để đánh bắt. Với những chiếc thuyền gỗ độc mộc được vật dụng vài mũi lao rèn đúc bằng đồng, thêm khẩu súng bắn tên chế từ súng kíp, người thợ săn như con tấy phải lặn ngụp, mò mẫm dưới độ sâu hàng chục mét để dò mua “ác thú” trong các hang, hốc. Đồng nghĩa với việc xác suất thành công trong các cuộc đi săn này cực kỳ phải chăng. Chỉ những thợ săn lành nghề, tài ba, có không phờ phạc hay bơ phờ hơn người cộng với lòng quả cảm phi thường mới mong “thu phục” được chúng.

Về sau, những tổ thợ săn thiện chiến đến từ khắp các tỉnh phụ cận mò lên sông Đà với vật dụng ca nô, tàu thuyền đương đại, thiết bị lặn tân tiến, kíp nổ, mìn tự chế, không chỉ “ác thú Đà giang”, mà ngay cả những loài cá trắm, trôi, mè, chép… cũng có nguy cơ tuyệt diệt.

Có dạo, nghe tin đồn “ác thú” xuất hiện ở đoạn Song Khủa (Mộc Châu, Sơn La), “sát thủ” khắp nơi tụ bạ về đây đông như trẩy hội. Ca nô, thuyền máy chạy phành phạch quần thảo suốt đêm ngày, biến cả 1 quãng sông dài mấy chục km hỗn loạn như trận quyết đấu quân Nguyên trên Bạch Đằng giang.

Ròng rã suốt mấy tháng trời, không biết có bao lăm quả mìn, bao lăm tấn thuốc nổ được đám “sát thủ” này thả xuống, xé nát từng m3 nước sông Đà. “Quái vật” đâu chẳng thấy, chỉ rặt những trôi, trắm, mè, chép nổi lều bều trên mặt nước đen ngòm màu chì. Những người dân Mường, Thái, Mông sống cách đó hàng chục km cũng phải mất mấy tuần hít thở bầu không khí đặc sệt mùi thuốc súng, như vừa trải qua 1 trận càn của địch thời chiến tranh.

Ông Tám lắc đầu ngán ngẩm: “Chục năm về trước, đôi khi còn thấy đề cập “ác thú” xuất hiện, giờ người ta tiêu dùng kíp điện, mìn nổ ùng oàng cả ngày, đến cá nhỏ cũng chả còn…”.

Theo 1 số ngư phủ, sông Đà diễn ra từ khi bị đắp đập, ngăn dòng chảy làm cho thủy điện, có những khúc giống như hồ nước mênh mang, tĩnh yên. Các loài cá chiên, lăng vốn quen sống tung hoành nơi sóng xô ghềnh thác, nay phải lượn lờ trong cái “lồng” tội phạm tương tự, chúng càng bị đánh bắt tiện lợi, thuận lợi hơn. Vì thế, các loài cá quý hi hữu ở đây dần đi vào danh sách tuyệt diệt, chỉ còn trong sách Đỏ.

Ngoài ra, cũng bởi những lời đồn thổi về sự hung tợn bậc nhất trong các loài cá nước ngọt, nên “kiêu dũng hảo hớn” khắp nơi đều muốn chinh phục “ác thú Đà giang”, như 1 cách để mô tả cái niềm ham mê, chứng tỏ tài “sát cá”, sang trọng của mình. Nhiều khi họ bỏ ra hàng trăm triệu mua sắm đồ nghề, săn cho kỳ được “ác thú” để ném lên… bàn nhậu. Bởi, theo lời đồn thì những người hay ăn cá chiên, cá lăng thường rất khỏe và sống thọ.

Cũng chính thành ra, người ta đua nhau đổ về các quán cá nằm trải dọc sông Đà về đến tận Việt Trì để mua ăn cái “trường sinh, bất lão”, dù mỗi kg “ác thú” lên đến vài triệu đồng.

Đứng trước nguồn lợi không phải nhỏ từ những thực khách sẵn sàng trả giá cao để được thưởng thức hương vị vừa bùi, vừa ngậy của cá chiên, lăng, nhiều quán còn thuê hẳn tổ thợ săn giỏi đêm ngày ráo riết bới từng hang, hốc sông Đà để tróc nã mua loài cá đồ sộ.

Thời gian vừa mới đây, khi Nhà nước có lệnh cấm đánh bắt cá bằng kích điện, mìn tự chế, thuốc nổ thì các loài cá lớn trên dòng sông này cũng hồ hết cạn kiệt. Lâu lắm rồi không thấy người ta đề cập ở đâu đó ngư phủ bắt được con cá nào nặng chỉ vài chục chứ chưa đề cập đến hàng trăm kg.

Có lẽ, chỉ vài năm nữa thôi, loài cá chúa tể hung tợn như những con ác thú trong tróc nãền thuyết cũng sẽ bị tận diệt bởi sự thương nghiệp hóa của con người đã xâm nhập đến tận đáy dòng Đà giang. Câu chuyện mà các lão ngư hay đề cập về ác thú sông nước và những người thợ săn quả cảm phi thường cũng sẽ dần trở thành huyền thoại.

Theo Trung Thành/Báo Công Lý