Biểu tượng loài chó trong văn hoá truyền thống

Ngày nay, chó được coi như là “người bạn tốt” của con người. Nhưng từ trước đó, các xã hội cổ đại, bao gồm cả Trung Quốc cổ đại cũng san sớt ý kiến này. Trong xã hội Trung Quốc cổ đại, loài chó giữ nhiều vai trò cần thiết, không chỉ trong đời sống thường ngày mà còn cả trong những câu chuyện thần thoại của người dân.

Chó – 1 trong 12 con giáp

Ở Trung Quốc, trong suốt hàng nghìn năm, người ta đã trân trọng xếp loài chó vào hàng 12 con giáp “sanh tiếu”. Theo ý kiến truyền thống, người sinh vào tuổi Tuất (tức tuổi Chó) cũng sở hữu những phẩm chất tương tự loài chó như: trung thành, đáng tin cậy, tốt bụng.

Có 1 câu thành ngữ Trung Quốc kể về lòng trung thành của loài chó như sau: “Cẩu bất hiềm gia bần, nhi bất hiềm mẫu xú”. Nghĩa là: “Chó không chê chủ nghèo, con không chê mẹ xấu”.

Tượng chó đá thời Hậu Hán. Ảnh: Wikipedia

Sự tôn trọng dành cho loài chó có nhẽ diễn đạt rõ ràng hơn trong các câu chuyện thần thoại của người dân tộc ít người Trung Quốc. Ví dụ, người Dao và người Xa thờ phụng 1 chú chó có tên là Bàn Hồ và coi đó như tiên nhân của mình. Truyền thuyết đề cập rằng, Bàn Hồ vốn là chó nuôi của Đế Khốc. Trong 1 lần Đế Khốc gặp nạn trên tuyến đường chinh phạt, Bàn Hồ đã giết mổ chết tướng địch rồi lấy được đầu hắn về.

Để tưởng thưởng cho chiến công này, hoàng thượng đã gả nữ giới của mình cho Bàn Hồ. Bàn Hồ mang công chúa về vùng núi phía nam Trung Quốc rồi sinh con đẻ cái ở đấy. Vì thế, người Dao và người Xa có 1 pháp giới cấm kị ăn giết mổ chó.

Chó – 1 loại thực phẩm, 1 vật hiến tế

Trong khi đang có rất nhiều tranh luận xung quanh co việc ăn giết mổ chó, với nhiều người Trung Quốc đây rõ ràng vẫn là 1 món ăn khoái khẩu. Theo những sử liệu được biên chép trong thư tịch cổ Trung Quốc, chó chẳng những được sử dụng để canh gác hay tham dự vào những cuộc đi săn mà còn trở thành vật hiến tế trong các lễ thức, thậm chí trở thành 1 nguồn thực phẩm.

Đã có những chứng cớ cho thấy rằng, trong suốt triều đại nhà Thương, sau khi xây cất xong các lăng mộ, cung điện tôn thất, người ta thường giết mổ chó để hiến tế như 1 kiểu “hơinh thành” cho công trình mới.

Tượng chó đá thời Hậu Hán. Ảnh: Wikipedia

Ngoài ra, người ta cũng từng giết mổ chó và mai táng ở trước nhà hay trước cổng thành để xua đuổi ma tà hay những điềm xấu. Dần dần, theo thời kì, việc giết mổ chó hiến tế ngày 1 ít đi và chó rơm được sử dụng để thay thế.

Với vai trò là 1 nguồn thực phẩm, giết mổ chó thường xuất hiện trong những bữa tiệc thết đãi, thậm chí các hoàng thượng Trung Hoa cũng thường sử dụng món này. Nhiều người còn tin rằng ăn cá chiên bằng mỡ chó có thể giúp thanh nhiệt vào mùa hè. Các hoàng thượng cũng ăn giết mổ chó trong suốt mùa thu để điều hòa ý thức, giảm bớt mệt nhọc.

Không phải lúc nào cũng là bạn tốt

Mặc dù là 1 con vật đáng trọng và hữu dụng trong xã hội cổ đại Trung Quốc song loài chó vẫn bị gán cho 1 số ý nghĩa không chủ động. Ví dụ, người ta huấn luyện hiện tượng nhật thực, nguyệt thực là do “Thiên Cẩu” (Con chó của trời) có những lúc đói bụng rồi nuốt trộng cả mặt trời, mặt trăng. Để cứu mặt trời, mặt trăng, Trương Tiên [3], 1 vị thần bảo hộ cho các hài nhi, trẻ lọt lòng, đã sử dụng cây cung của mình đuổi bắn Thiên Cẩu.

Thêm nữa, cũng có hơi nhiều thành ngữ Trung Quốc trình bày loài chó với nghĩa không chủ động. Ví như câu: “Cẩu chủy lý thổ bất xuất tượng nha”, nghĩa là: “Bên trong mồm chó chẳng thể mọc được ngà voi”, ý kể: mồm của kẻ xấu chẳng thể nào kể ra những lời tốt đẹp.

Lã Động Tân, 1 trong tám vị Bát tiên. Ảnh: tinhhoa.net

Một câu hơic kể: “Cẩu giảo Lã Động Tân, bất thức hảo nhân tâm”, nghĩa là: “Chó cắn Lã Động Tân, không biết tới người có lòng tốt”. Câu này thường được sử dụng để ám chỉ những người lấy oán báo đáp, sử dụng hành vi vô lương đáp trả lòng tốt của người hơic.

Như vậy, trong xã hội Trung Quốc cổ đại, loài chó đại diện cho cả mặt hăng hái lẫn không chủ động. Khi là 1 thần vật được tôn kính, nó chiếm 1 vị trí trong 12 con giáp khôn thiêng. Nhưng khi bị kể tới trong những câu thành ngữ đầy tính miệt thị, loài chó phát triển thành vô cùng tầm thường. Trong cuộc sống thường ngày, có khi chó là bạn đồng hành, là vệ sĩ của con người trong những cuộc đi săn nhưng cũng có lúc chúng bị giết mổ cho các lễ thức hiến tế hay được tiêu sử dụng như 1 nguồn thực phẩm.

Những năm vừa qua, Trung Quốc đã bị lên án rất nhiều vì những hành vi đối xử tồi tệ với loài chó. Ở lễ hội giết mổ chó Ngọc Lâm, doanh nghiệp thường niên ở Ngọc Lâm (Quảng Tây), người ta ước tính có tới 10.000 đến 15.000 con chó bị nhốt trong những chiếc lồng chật hẹp trước khi được chở đến khu giết mổ mổ để làm cho giết mổ và tiêu thụ. Các hàng ngũ bao bọc động vật ở trong và ngoài Trung Quốc đã doanh nghiệp những chiến dịch vận động kêu gọi tẩy chay, kết thúc lễ hội vô lương này, nơi những chú chó bị hành tội và đối xử 1 cách bất nhẫn.

ST