Những căn bệnh trở thành dịch kinh hoàng trong lịch sử loài người

Đại dịch Antonine

Ngược dòng lịch sử, tôi và quý vị cùng trở về với 15 năm thất kinh trên “lục địa già” từ 165 – 180. Dịch bệnh Antonine kéo dài tới 15 năm, làm cho suy vong đế chế La Mã từng hùng bá châu Âu.

Hơn 1/3 dân số châu Âu thời đó, ước tính khoảng 5 triệu người đã bỏ mạng trong hơn 1 thập kỷ thất kinh đó.

Cho đến nay, các nhà khoa học vẫn chưa mua ra được cụ thể nguồn bệnh của đại dịch. Các biên chép sơ lược còn lại thể hiện các triệu chứng bệnh nhân bao gồm sốt, tiêu chảy, viêm cổ họng nhưng từng đó là chưa đủ để kết luận xem đó là bệnh sởi, đậu mùa hay dịch hạch.

2. “Cái chết đen”

Những căn bệnh trở thành dịch thất kinh trong lịch sử loài người – Ảnh 3

Kinh hoàng và sợ hãi nhất không gì khác chính là đại dịch “cái chết đen” diễn ra trong 13 năm, từ 1338 tới 1351.

Mô tả về sức phá hủy của nó, người ta ví von rằng “trong 13 năm liền, nó ngự trị trên toàn châu Âu như 1 ông hoàng, lấy đi sinh mạng của 75 triệu người vô tội”.

“Cái chết đen” là mỹ từ dành tặng căn bệnh dịch hạch, vốn có xuất thân từ Trung Quốc, nơi cũng từng bùng phát thành dịch những năm đầu thập niên 1330.

Những con chuột đã theo chân tàu buôn mang mầm bệnh tới hải cảng Sicily và bùng phát trên toàn lục địa già, phủ 1 “màn ảm đạm” lên “đêm trường Trung cổ” châu Âu.

Trong điều kiện y tế còn chưa đích thực lớn mạnh, người bệnh có các bộc lộ sốt, nhức đầu, buồn nôn, phát ban buồn rầu tới chết.

3. Dịch đậu mùa châu Mỹ

Cuối thế kỷ thứ 15, Colombus phát hiện ra châu Mỹ, mở ra 1 công đoạn mới cho toàn cầu con người. Thế nhưng, chỉ sau khoảng 1 thế kỷ, toàn cầu đã chấn động với dịch bệnh kinh khủng tại châu lục này: bệnh đậu mùa.

Căn bệnh “tưởng như thông thường” ấy lây lan mau chóng, biến dạng rất nhanh và thịt chết hàng vạn sinh mạng. Những bộ tộc người da đỏ bản địa như Piegan Cherokee và Mandan là những tộc người chịu hậu quả nặng nề nhất.

Nhiều tài liệu cho thấy, căn bệnh được truyền đến từ châu Âu. Ước tính rằng, trong công đoạn 1770, bệnh đậu mùa đã thịt chết hơn 30% tổng số dân ở bờ biển Tây Bắc châu Mỹ.

Tới những năm 1850, chỉ tính riêng ở bang Tây Washington, số người bỏ mạng vì dịch bệnh đã chiếm 2/3 dân cư nơi bản địa.

Có thể kể, đây là 1 trong những đại dịch kéo dài và âm ỉ nhất trong lịch sử loài người, diễn ra trong khoảng hơn 400 năm trước khi chấm dứt và sát hại 1,5 triệu người Mỹ bản xứ tính tới năm 1900.

4. Dịch cúm Tây Ban Nha

Sức thiệt hại về người của cuộc Chiến tranh toàn cầu I vẫn chưa thấm vào đâu so với thương vong từ thảm kịch cúm Tây Ban Nha – đã có 50 – 100 triệu người bỏ mạng vì dịch bệnh.

Bệnh cúm này hiểm nguy ở chỗ nó tương tự cúm thường, nhưng có biến chứng làm cho làn da người bệnh chuyển sang màu xanh, ho dữ dội dẫn tới tự xé cơ bụng, ói mửa, tiểu tiện không tự chủ, thậm chí dẫn đến chảy máu mồm và mũi vô cớ.

Xuất hiện lần trước tiên tháng 8/1918, dịch cúm tiến công đồng thời các đô thị Tây Ban Nha, Boston (Mỹ), Brest (Pháp)…

Virus mau chóng lan rộng khắp toàn cầu nhờ không khí và con đường du hý, áp đảo hoàn toàn số lượng thầy thuốc và y tá. Ở đỉnh cao của ổ dịch, hơn 500 triệu người đã nhiễm bệnh.

5. Dịch cúm châu Á

Đại dịch cúm này xảy ra đúng vào công đoạn đầu của khuynh hướng toàn cầu hóa. Xét về mặt quy mô, đại dịch này lan rộng trên bờ cõi của rất nhiều đất nước. Ban đầu, nó được phát hiện tại tỉnh Quý Châu, Trung Quốc.

Trong 1 thời kì ngắn sau, bệnh mau chóng lan tới Singapore tháng 2/1957, rồi Hồng Kông, Ấn Độ, Philippines, thậm chí lan sang phương Tây như Anh, Australia, Mỹ…

Nguồn gốc của đại dịch được cho là từ chủng virus cúm H2N2 có trên 1 số con vịt hoang dại bị đột biến, dẫn tới kỹ năng kỹ sảo lây truyền trên thân thể người.

Vào thời điểm đại dịch lên tới đỉnh, nạn nhân chính yếu chính là các em học trò – những người có sức đề kháng chưa cao. Thế giới ghi nhận vào năm 1957, 50% học trò Anh nhiễm virus này, đặc trưng trong các trường nội trú thì tỉ lệ còn cao hơn – 90%.

Cho tới khi ổ dịch được dập tắt, trên toàn cầu đã có khoảng 2 triệu trường hợp bị tử vong vì chủng virus quái ác trên.

6. Bệnh thổ tả

Đại thổ tả 1817 ngay từ thời cổ đại, Ấn Độ đã phải quyết đấu với sự hiểm nguy của thổ tả. Căn bệnh này xuất hiện tại châu Á vào khoảng 600 năm trước Công nguyên và lần trước tiên được giới y khoa ghi nhận vào năm 1563 tại Ấn Độ. Đại dịch trên xuất hiện từ các tuyến con đường thương nghiệp cả con đường bộ lẫn con đường thủy đến Nga năm 1817.

Sau đó, nó lan sang các địa bàn còn lại của châu Âu và từ châu Âu bùng phát, lan sang Bắc Mỹ. Tổng cộng đã có khoảng 7 trận đại thổ tả xảy ra trong vòng 200 năm lấy đi mạng sống của hàng triệu người

7. Bệnh SARS

SARS là chữ viết tắt của Hội chứng hô hấp cấp nặng, được gây ra bởi coronavirus SARS. Lần trước tiên virus này nhiễm vào thân thể người là vào cuối năm 2002 ở Trung Quốc. Trong vòng vài tuần, nó lây lan sang 37 đất nước phê chuẩn con đường du hý hàng không. Virus SARS đã lây nhiễm sang khoảng 8.000 người trên toàn toàn cầu, trong đó khoảng 800 người tử vong.

Hầu hết các bệnh nhân bị nhiễm coronavirus SARS đều lớn mạnh bệnh viêm phổi. Virus lây lan qua sự tiếp xúc giữa người bị bệnh với người không bị bệnh. Việc truyền nhiễm được cho là qua chất dịch của bệnh nhân (đờm, nước mũi, nước miếng…) từ việc người bệnh ho hoặc hắt xì. Bệnh cũng có thể lây lan khi chạm vào những vật dính chất dịch đó. SARS cũng có thể lây lan rộng hơn trong không khí.

8. HIV/AIDS

HIV là từ viết tắt của loại virus gây ra hội chứng suy giảm miễn nhiễm mắc phải ở người. Khi vào thân thể người, loại virus này tiến công và phá vỡ bộ máy miễn nhiễm, dẫn đến trạng thái gọi là AIDS (hội chứng suy giảm miễn nhiễm mắc phải). Nếu không có 1 bộ máy miễn nhiễm hoạt động tốt, những người bị AIDS còn dễ bị mắc phải những thương tổn khác, thường gây ra nhiễm trùng, dẫn đến tử vong.

Virus lây lan qua máu, tinh lực và chất dịch thân thể khác. Hầu hết những người nhiễm virus HIV đều qua quan hệ tình dục hoặc san sớt thuốc tiêm với người bị nhiễm.

Kể từ khi xuất hiện vào những năm 1980, HIV đã lây nhiễm sang 60 triệu người và làm cho khoảng 30 triệu người tử vong.

Theo Trung tâm Kiểm soát và Phòng Bệnh (CDC), tại Hoa Kỳ, có khoảng 50 ngàn người bị nhiễm HIV mỗi năm. Vào cuối năm 2009, 1,1 triệu người sống chung với HIV. Ước tính có khoảng 18% những người bị bệnh này không biết họ bị nhiễm. Trên toàn toàn cầu, năm 2010, có khoảng 1,8 triệu trường hợp tử vong; năm 2011, có thêm khoảng 2,5 triệu trường hợp nhiễm HIV.

9. Bệnh sốt rét

Các ký sinh trùng gây bệnh sốt rét Plasmodium vào máu của người phê chuẩn việc muỗi đốt và chúng đi đến gan. Cuối cùng chúng thoát khỏi gan để thâm nhập vào máu, gây nhiễm các tế bào hồng huyết cầu, và phá vỡ việc cung cấp máu đến các cơ quan khác.

Các bệnh sốt rét do muỗi gây ra từ thời cổ đại đến nay vẫn tiếp diễn trở thành vấn đề của toàn cầu. Theo WHO, ở nhiều nơi trên toàn cầu, loài ký sinh trùng của căn bệnh này đã kháng với 1 số loại thuốc chống sốt rét.

Trong năm 2010, ước tính có khoảng 219 triệu người trên toàn cầu đã bị nhiễm và 660 ngàn người chết vì sốt rét. Căn bệnh này phvòng biến ở các vùng nhiệt đới như châu Phi, châu Á và châu Mỹ, trong đó khoảng 90% bệnh xảy ra trong địa bàn châu Phi.

10. Dịch Ebola

Theo ghi nhận thì từ đầu vụ dịch năm 2014 đến ngày 1/8/2014 dịch bệnh Ebola đã ghi nhận 1603 trưởng hợp mắc bao gồm 887 trường hợp tử vong tại 04 nước Guinea (485/358), Liberia (468/255), Nigeria (4/1), and Sierra Leone (646/273).

Từ ngày 31/7 tới 1/8/2014, tại 4 nước (Guinea, Liberia, Nigeria và Sierra Leone) đã ghi nhận thêm 163 trường hợp mắc mới bao gồm 61 trường hợp tử vong cụ thể tại: Guinea (13/12), Liberia (77/28), Nigeria (1/0), và Sierra Leone (72/21).

11. Dịch tả

Bệnh tả là căn bệnh phvòng biến ở Ấn Độ trong nhiều thế kỷ và sau đó lan truyền ra khắp toàn cầu vào thế kỷ 19. Con con đường lây nhiễm phvòng biến nhất của căn bệnh này là thực phẩm và nước uống.

Dịch xuất hiện trước tiên từ các tuyến con đường thương nghiệp (trên lục địa và trên biển) từ Ấn Độ đến Nga năm 1817, sau đó lan sang các phần còn lại của châu Âu, và từ châu Âu sang Bắc Mỹ.

Chỉ trong 200 năm đã có 7 trận đại dịch đã xảy ra trên toàn cầu. Năm 1832, gần 40.000 người dân Paris, Pháp chết vì thổ tả, trong đó có cả tể tướng. Dịch tả tiến công nước Anh vào năm 1848-1849 làm cho 70.000 người chết. Dịch tả tiến công nước Mỹ làm cho Tổng thống thứ 11 James K. Polk cũng chết thật vì căn bệnh này vào năm 1849.

Sang thời cận kim, riêng tại miền Bắc Việt Nam thời Pháp thuộc năm 1937, thổ tả đã sát hại hơn 75.000 người. Dịch tả bùng nổ ở Peru vào năm 1991, lan truyền sang Ecuador, Colombia, Mexico và Nicaragua làm cho hơn 12.000 người chết.

Ngày nay, thổ tả vẫn bùng nổ ở 1 số nơi trên toàn cầu, với khoảng 3 đến 5 triệu người mắc bệnh và 120.000 người tử vong mỗi năm. Dịch tả lớn nhất xảy ra vừa mới đây ở Haiti vào năm 2010, làm cho hơn 7000 người chết.

Bệnh nhân mắc tả có các triệu chứng giống bị cúm, như nôn mửa, tiêu chảy, co giật dẫn đến mất nước nguy hiểm và bệnh nhân sẽ chết nếu không được bù nước hợp lý trong thời kỳ hệ miễn nhiễm chống chọi với căn bệnh.

Theo ĐSPL