Nhiều người trở về với những thành tựu sau hàng tuần trời lặn lội trong rừng, nhưng cũng lắm người mang về chỉ là những thương tích, và cả những cái chết thất thường nơi rừng thiêng nước độc.
“Tiên dược” miền phải chăngo cao
Nhiều người thợ Sơn tràng từng lặn lội vùng rừng sâu núi thẳm săn những sản vật của rừng mỗi khi nói đến nghề đi rừng đều lắc đầu chán ngán chuyện săn nấm quý. “Đi rừng chỉ sợ nhất hai thứ thợ sơn tràng là dân trầm và đân đi nấm. Muốn tậu thấy 1 cây nấm chính đơn vị mọc trong rừng hoàn toàn không phải việc thuận lợi, bởi rừng của mình nay đã ít, cây nấm thi thoảng quý như thế bị khai thác nhiều bởi vậy càng lúc càng thi thoảng. Rừng gần đã hết nay phải đi tậu ở những rừng xa, giáp giáp ranh. Một chuyến đi rừng tậu nấm thường phải đi thành lực lượng, bởi rừng thiêng nước độc nhiều nghiêm trọng rình rập nên người ta chẳng thể đi 1 mình hay 1 hai ngày được! Cho nên ngoài dân đi điệu ngậm ngải tậu trầm, thì dân đi tậu nấm cũng được liệt vào lực lượng kỳ cựu.
Ở Trà Giác (Nam Trà My, Quảng Nam), nhiều thanh niên trai tráng trong làng thường vào rừng để tậu nấm, khi mà đó nhiều thương lái thường trực thường xuyên ở đây để chờ người dân gùi nấm về. Ban đầu chỉ vài người đi, nhưng sau thì cả làng cùng rủ nhau đi vì loại nấm này được thương lái mua với giá rất cao, bao lăm cũng mua hết. Có người sau 1 chuyến đi đã kiếm được mấy chục triệu đồng, nhiều người mới về hôm trước thì hôm sau đã hành lí lên rừng lại để tậu nấm.
 |
Nhiều người dân bất chấp hiểm nguy vào rừng săn loại nấm đặc thù này.
Chia sẻ về nghề nằm gai nếm mật, uống nước suối ngủ hang đá cả tháng trời để săn nấm giữa vùng rừng sâu, 1 thợ sơn tràng chuyên săn nấm nay đã kém chất lượngi nghệ giãi tỏ rằng để tậu được những cây nấm chò quý thi thoảng thì hoàn toàn không phải việc thuận lợi. Những người thu thập phải lặn lội trong rừng để khai thác loại thuốc quý này. Chính bởi thế mấy năm cách đây không lâu, nhiều người dân ở Nam Trà My (Quảng Nam) đã đổ xô vào rừng săn tậu nấm chò. Có dân cày bỗng chốc trở thành triệu phú chỉ sau vài ngày đi rừng nên nhiều người đã bất chấp nghiêm trọng để đi tậu thời cơ làm giàu mau chóng.
Nếu như trước đây, 1kg nấm chò chỉ bán được vài chục nghìn đồng thì vào đợt sốt nấm cách đây vài năm, chi phí của nó đột ngột tăng cao vùn vụt, từ 300-400 nghìn đồng/kg. Vì nguồn lợi quá lớn nên người dân đổ xô vào rừng tậu nấm, họ lập thành từng nhóm 5-7 người để sục sạo trong những cánh rừng già. Và mỗi lần đi như thế ít ra những phu rừng cũng mang về được vài chục ký nấm, số tiền kiếm được cũng không nhỏ.
Đánh cược mạng sống với nghề
Để khởi đầu cho chuyến đi, người thợ phải chuẩn bị trước cả tuần với đa số các vật dụng: xống áo, lương thực, thực phẩm, thuốc men cho 1 chuyến đi dài ngày ròng cả tuần đến cả tháng ở trong rừng. Chi phí bỏ ra cho 1 chuyến đi tương tự là vài triệu đồng, chưa nói công sức của người thợ sơn tràng nữa, vì vậy cũng là bởi vì dễ hiểu khi nấm chò tự dưng lại đắt như thế.
Một người đi săn nấm tập huấn thêm, nấm tự dưng ở Quảng Nam phải đi tậu càng nặng nhọc thì càng có trị giá. Phải vượt vào rừng sâu “truy tậu” những gốc cây, những khoảnh rừng chưa có dấu chân người rồi cắm trại ở lại vài ngày để ăn ở tại chỗ, và mỗi ngày tỏa đi khắp vạt rừng tậu nấm. Đặc trưng của loài nấm chò là không bao giờ mọc dưới gốc cây, mà cốt yếu mọc trên những thân cây chò cao vút giữa rừng, bởi vậy việc đi tậu càng nặng nhọc. Cây chò trong rừng tự dưng không mọc đơn lẻ mà thường mọc theo quần thể, cây lớn ra quả và nảy hạt sinh ra những đám cây con. Vì vậy, con trục đường mòn kém chất lượng tỉ dẫn đến những gốc cây như chò chỉ, gõ thì coi như công sức được đền đáp; nhưng kém chất lượng tỉ con trục đường đó dẫn đến 1 vạt rừng mọc nhiều cây con thì nhiều kỹ năng kỹ sảo sẽ đi về tay không.
Đến địa bàn mọc nhiều cây, người thợ sơn tràng sẽ cắm trại ở lại và mỗi ngày, tỏa đi khắp vạt rừng tậu. Dù không tậu thấy gốc cây có mật hiệu có nấm, hay khi đã tậu hái hết nấm trên gốc cây rồi thì thợ sơn tràng lại tiếp diễn nhổ trại đi sâu hơn nữa vào rừng để tậu kiếm. Hái được cây nấm mang về nhưng chưa thể tiêu sử dụng ngay. Bởi loại nấm đặc thù này muốn tiêu sử dụng được cần phải qua chế biến kỹ càng. “Có đợt sáu anh em chúng tôi đi hơn 7 ngày mới đến được khu rừng xa nhất ở Nam Giang – Quảng Nam, giáp với giáp ranh Lào. Trong 9 hôm sớm ở rừng, chúng tôi tậu được gần 200 kg nấm, đa số là loại lớn trở lên mang về bán chia nhau mỗi người cũng được gần 50 triệu. Chúng tôi phải chăm chút từng chút 1, kém chất lượng tỉ để 1 vết trầy xước ở bộ lông nhung trên bề mặt thì cây nấm chẳng còn đáng giá bao lăm. Đó là chuyến đi có thu nhập cao nhất của chúng tôi, còn thường ngày cũng chỉ đủ tiền gạo”, ông Sơn ( xã Trà Giác, Nam Trà My, Quảng Nam) san sẻ.
Trò chuyện về nghề, ông Sơn cho biết sau đợt ấy tuy “trúng mánh” nhưng ông và lực lượng bạn chừng như rất chán chường. Ông Sơn phân trần: “Loại nấm này có nhiều kích cỡ, kém chất lượng tỉ nấm càng lớn thì giá càng cao vì đó là nấm lâu năm. Nhưng có đi rồi mới biết gian khó thế nào. Giờ có cho tiền tôi cũng không đi nữa! Trong rừng sâu, chuyện đổ máu là thường, chẳng may sẩy chân 1 cái thì chỉ có nước chết!”. Chỉ cho tôi xem những vết thương vẫn còn tươm máu trên cánh tay do té ngã trong rừng, ông Sơn lắc đầu không bớt vẻ khiếp sợ: “Nguy hiểm luôn rình rập nhưng cũng vì miếng cơm manh áo mà chúng tôi phải liều mình. Nấm cốt yếu mọc trên cây chò cao 20-30 m. Người săn nấm phải leo lên từng cây tậu. Khi phát hiện và gỡ được nấm, họ phải chăm chút buộc dây đưa xuống đất. Nấm nhỏ còn dễ, loại đến vài chục kg như cây chúng tôi “trúng” thì cực kỳ khó đưa xuống kém chất lượng tỉ muốn nó còn nguyên vẹn. Có người còn bỏ mạng do săn nấm vì ngã từ trên cao xuống, còn chuyện người gãy tay, gãy chân do té ngã từ trên cây cao xuống đất rồi trở thành tật nguyền thì đầy rẫy! Thế nhưng không phải ai vào rừng cũng tậu được nấm. Rất nhiều người lặn lội hơn nửa tháng, người ngợm bầm giập hết mà vẫn phải về tay không!”, ông Sơn chán ngán.
 |
Để hái được nấm, nhiều người phải trèo lên cây cao chon von.
Để lấy được nấm chò với giá cao, trong lúc khai thác, những phu rừng phải sử dụng dây buộc vào nấm rồi từ từ đưa xuống đất. Những cây nấm nhỏ thì dễ, còn gặp cây nấm có trọng lượng lên đến vài chục ký thì sự hiểm nguy đối với người đi khai thác càng tăng lên. Nhưng không phải ai vào rừng cũng may mắn mang được linh chi về, ông Sơn nói rằng, rất nhiều người lặn lội vào rừng hơn nửa tháng mà không tậu được 1 mẩu nấm mang về. Vì thế mà người dân ví von rằng, việc đi săn nấm này cũng giống như ngậm ngải tậu trầm vậy. Ông Sơn trầm ngâm: “Ai cũng biết đi rừng hiểm nguy nhưng kém chất lượng tỉ với nhiều người cứ ở nhà thì cũng chẳng biết làm gì, ruộng rẫy ít, đi làm nhà máy thì đã lớn tuổi. Nên cứ bám vào rừng mà sống, được đồng nào hay đồng ấy, bất chấp nghiêm trọng!”.
Chú thích ảnh:Được biết bây giờ, nhiều cơ sở vật chất chuyên thu mua nấm này để trộn chung với loại nấm hơic, hoặc đem thái lát cung cấp ra thị phần với giá hơi cao tới 2 đến 4 triệu đồng/kg, khi mà giá thật chỉ có vài trăm nghìn. Một gốc cây chỉ cho vài cây nấm loại này, giá chao đảo từ 500 nghìn đến 6 triệu đồng/kg tuỳ theo kích cỡ và độ tuổi cây nấm. Thời gian qua, loại nấm này đang được làm kém chất lượng rất tinh tướng bằng khoa học nuôi cấy nhiều năm kinh nghiệm, các hơich hàng không có kinh nghiệm rất dễ mua trúng loại nấm kém chất lượng này với giá phải chăng hơn hoặc bằng giá nấm tự dưng.
Hoàng Anh – Minh Ngọc
Trả lời