Ngày 4/10/1951, người đàn bà trẻ 31 tuổi có tên Henrietta Lacks đã tạ thế vì bệnh ung thư cổ tử cung ở Bệnh viện Johns Hopkins tại Baltimore.
Chính xác hơn là cuộc sống của Henrietta không có gì nổi trội. Chỉ khi tạ thế, bà mới trở thành 1 con người đặc thù. Trong giai đoạn điều trị bệnh ung thư cho Henrietta, các thầy thuốc đã lấy đi các tế bào từ thân thể bà.
Cụ thể hơn, họ lấy tế bào ở địa bàn khối u vững mạnh và thành công trong việc làm chúng lớn lên trong ống nghiệm. Đây là lần trước nhất có 1 dòng tế bào người sống sót lâu dài tại môi trường bên ngoài thân thể. Trước đó tế bào thường chỉ vững mạnh được 2-3 tuần rồi sẽ chết.
Không ai rõ tại sao tế bào của Henrietta lại vững mạnh mạnh tương tự. Nhưng có điều vững chắc là các tế bào này, còn có tên chính thức là HeLa – đặt theo 2 chữ cái trước nhất trích từ tên và họ Henrietta – đã trở thành “con ngựa thồ” của y khoa. Nó được hàng loạt thầy thuốc, nhà nghiên cứu tiêu sử dụng và qua đó cách mệnh hóa hoạt động nghiên cứu thuốc.
Nhờ tế bào HeLa, người ta đã sắm ra vaccine phòng bệnh bại liệt, tạo ra công nghệ thụ tinh ống nghiệm, đẩy mạnh nghiên cứu gene. Các nhà công nghệ cũng đã hiểu biết rõ hơn về cơ chế phân chia của tế bào, về hoạt động của các căn bệnh ung thư.
 |
| Một trong những bức ảnh hiếm hoi chụp bà Henrietta khi còn sống. |
Tế bào HeLa còn được sử dụng để nghiên cứu phương pháp chống AIDS, ảnh hưởng của phóng xạ và chất độc lên tế bào, lập địa bàn gene, chế ra thuốc chống cúm, bệnh lậu và nhiều căn bệnh khác. Những phát hiện ấy đã mang lại lợi ích cho hàng triệu con người trên hành tinh này.
Kể từ khi Henrietta tạ thế, các nhà công nghệ trên toàn cầu đã nuôi cấy hơn 50 tấn tế bào HeLa. Hoạt động tiêu sử dụng chúng được thừa nhận trong hơn 60.000 tài liệu công nghệ, với mỗi ngày lại có thêm 10 nghiên cứu mới góp mặt vào danh sách này.
Số nguyên liệu gene trên sau đó đã được tiêu sử dụng để chuyên dụng cho gần 75.000 nghiên cứu, giúp mang tới các đột phá không thể xem nhẹ trong nhiều lĩnh vực như điều chế vắc-xin, chữa trị ung thư và sinh sản.
Mặc dù hệ gene của “HeLa” đã tạo tiền đề cho lĩnh vực công nghệ sinh vật học giá trị hàng tỉ đô la, gia đình Lacks chưa bao giờ được san sớt bất cứ lợi ích tiền nong nào từ dòng tế bào có biệt danh “bất diệt”.
Mãi tới khi 1 nhà công nghệ giao thông để xin mẫu máu vào năm 1973, những người thân của Lacks mới hay biết rằng, các tế bào của cô không chỉ được trích lấy mẫu mà còn được cung cấp cho nhiều phòng thí nghiệm ở khắp nơi trên toàn cầu.
Theo giao kèo với Viện y tế đất nước Mỹ – cơquan giám sát các nghiên cứu y tế, gia đình Lacks vẫn không được trả bất kỳ khoản tiền nào nhưng có quyền kiểm soát 1 phần sự tiếp cận của giới công nghệ đối với mã ADN trong các tế bào của cô, cũng như phải được ban bố về các nghiên cứu tiêu sử dụng chúng.
Thỏa thuận được đưa ra sau khi những người thân của Lacks dấy lên các lo ngại về quyền riêng tây khi các nhà nghiên cứu Đức cho ban bố mã ADN của cô vào tháng 3 vừa qua. Rebecca Skloot, tác giả cuốn sách nổi danh về Lacks, đã tham dự thương thuyết dẫn đến giao kèo trên. Bà tuyên bố, gia đình Lacks chưa bao giờ đòi hỏi tiền nong, nhưng không muốn bị “qua mặt” trong các nghiên cứu bắt nguồn từ những tế bào HeLa.
Nhưng khi mà tế bào HeLa tạo nên cuộc cách mệnh y khoa thì Henrietta lại được an táng trong 1 ngôi chiêu phủ không bia. Suốt nhiều thập kỷ, con cái bà vẫn sống trong đói nghèo, thống khổ. Họ cũng chẳng hề biết rằng các tế bào của mẹ vẫn còn sống, vẫn đang hỗ trợ đổi thay y khoa và… làm giàu cho vô khối người.
Bảo Dung (tổng hợp)
Trả lời